Fataka Blues, Madagascar
Er waren gelukkig ook leuke herinneringen. Veel Afrikaanse radiostations waren heel goed te ontvangen op Madagaskar. Fataka’s vader hield erg van radio luisteren, vooral naar de show van de legendarische Voice of America. ‘s Nachts pakte hij een paar uurtjes slaap en stond dan op om naar de muziek te luisteren en vaak op te nemen op cassettebandjes. Hij hield eigenlijk van alle gitaarmuziek. Amerikaanse countryzangers als Don Williams, Dolly Parton en Emmylou Harris, maar ook blues van bijvoorbeeld Ray Charles. En dan was er natuurlijk ook de lokale Malagassische muziek.
Op Madagaskar, vooral in de regio waar Fataka opgroeide, zijn de oude tradities en cultuur nog steeds springlevend. Muziek is een belangrijk deel van het dagelijkse leven. Tijdens festivals en feesten kun je verschillende groepen vinden die het podium delen en op hetzelfde moment muziek maken en zingen. De genres en het repertoire kunnen nogal verschillen, maar ze zitten elkaar niet in de weg.
Als kind zong Fataka vaak met zijn nichtje, waarbij een stuk hout dan als gitaar diende. Op zijn elfde kreeg hij een echte. Een goedkoop akoestisch exemplaar uit Korea. Hij keek het eerst af van zijn vader en uiteindelijk kon hij zijn eerste deuntje spelen, al was het dan op een snaar. Hij kreeg heel sterk het gevoel dat dit het begin was van meer. Al snel leerde hij meer liedjes en datzelfde jaar speelde hij in zijn eerste band, gevormd door de kinderen van de lokale zondagsschool.
Toen hij dertien was wist hij dat hij gitarist en zanger wilde worden als beroep. Elke dag na school pakte hij zijn gitaar en ging naar iemand om er te spelen. Soms nam hij een cassettebandje mee en samen speelden ze dan het liedje na. Thuis oefende hij verder, al kon hij de akkoorden nog steeds niet benoemen.
Op zijn zeventiende was hij gitarist in het kerkkoor en begon ook zelf nummers te schrijven. Op zijn twintigste ging hij naar de universiteit van Antananarivo om, met een kleine beurs, medicijnen te studeren. Zijn jongere zus, die inmiddels getrouwd was en naar de stad was verhuisd, ondersteunde hem al deze tijd financieel.
Naast het harde werk voor zijn studie, begon hij samen met vrienden ook de band Tsivery. Ze speelden voornamelijk Malagassische volksliedjes en “wereldmuziek”. Ze namen drie albums op en speelden op een aantal internationale festivals in Noorwegen (2003) en Denemarken (2003). Ze hadden vaste weekendgigs in Antananarivo of ze begeleidden andere muzikanten tijdens concerten en studiosessies.
Ondertussen was Fataka in 2003 klaar met zijn studie en hij werd dokter. Hij ging wel door met zijn studiowerk totdat de eigenaar van de studio hem vroeg als vaste sessiegitarist. Hij had ondertussen al een klein eigen repertoire opgebouwd en wilde opnemen. Hij had alleen niet genoeg geld om de studio te huren. Hij werkte drie jaar als technisch assistent en gitarist in de studio – terwijl hij in aanraking kwam met andere muzikale invloeden - voordat hij weer terug ging naar zijn baan als fulltime dokter.
Zijn belangrijkste inspiratiebron bleef toch de liefde voor het eiland en het gebied Menabe waar hij opgroeide. In zijn teksten hoor je de traditionele waarden terug en het dagelijkse leven van de mensen daar, in combinatie met een aantal liefdesliedjes. Er zijn achttien officiële etnische groepen op Madagaskar, maar iets dat de Malagassische mensen onderscheidt is het begrip “Fihavanana” – de sterke wens om een netwerk aan relaties op te bouwen dat verder gaat dan de familie of een etnische groep. In de titel van dit album komt dat terug. "Tomboarivo" heeft verschillende betekenissen. In sommige delen van Madagaskar bijvoorbeeld zegenen ouders hun kinderen met "Tomboarivo!" als ze uit huis vertrekken en hun eigen leven starten. Maar er is een andere betekenis die veel betekent voor Fataka en eigenlijk niet begrepen kan worden zonder enige kennis van de onrustige geschiedenis van het eiland.
Tomboarivo is een dorp in de kustregio van Menabe, gesticht in de achttiende eeuw door de Sakalava koningen, tevens slavenhandelaren. Hun zakenpartners in deze schandelijke praktijk waren de Europese piraten, de Arabieren en de Indo-Pakistani’s. De slaven en het vee werden vaak geruild voor wapens, die de militaire macht van de koningen vergrootten. Letterlijk betekent Tomboarivo "het bereiken van de duizend". De plek kreeg deze naam vanwege een verbazingwekkende gebeurtenis: zodra het aantal slaven de duizend bereikte werden ze verkocht en vervolgens naar de gebruikelijke bestemmingen verscheept: Brazilië, Zuid-Afrika of de Antillen.
Het zal u dan ook niet verbazen dat wanneer Fataka het koortje zingt van een beroemd traditioneel liedje – eentje die mensen zingen tijdens ceremonies en feestelijkheden – “Het is in Tomboarivo waar onze broeders leven" - de tekst ineens een heel andere betekenis krijgt.
De "Lohavogny" ceremonie wordt elk jaar in mei gehouden. "Lohavogny” betekent letterlijk "geel hoofd" en het is een ritueel waarbij de Sakalava Menabe mensen de eerste en beste producten van dat jaar offeren aan de koningen. Het is ook een metaforische manier om God en hun voorouders te bedanken voor hun zegen. Omdat dit Fataka’s eerste internationale album is, ziet hij het als zijn eigen soort van offer. Zijn Lohavogny aan zijn toekomstige publiek en aan de wereld.
