Tcheka Kaapverdisch, Kaapverdië
Toch had de jongen andere ambities. Op 15 jarige leeftijd begon hij met het ontwikkelen van een meer persoonlijke stijl, gebaseerd op Batuque. Een van de eerste stukken die hij schreef was Man'ba des bes kumida dâ, wat een duidelijk beeld gaf van het muzikale pad dat hij wilde volgen. Zijn doel was om de aantrekkingskracht van deze stijl te verbreden en er een ritme aan te hangen dat iedereen leuk zou vinden. In de tussentijd moest hij toch zijn brood verdienen en ging hij naar Parijs waar hij cameraman werd voor de nationale televisie, een baan waarbij hij veel moest reizen en waarmee hij zijn horizon verbreedde. In Praia ontmoette Tcheka de journalist Julio Rodrigues en schreef een paar liedjes met hem. De twee speelden als hobby in de barretjes van de Kaapverdische hoofdstad, waar ze in contact kwamen met José da Silva, labelbaas van Lusafrica, die voorstelde om een album op te nemen...
BIOGRAFIE
Sinds het moment dat Tcheka (1973) als Kaapverdische artiest het wereldpodium betrad, besteedden journalisten en muziekcriticasters vooral aandacht aan zijn instrumentale werk. Weinigen keken verder dan zijn bijzondere talent op de akoestische gitaar en richtten zich op de subtiele, levendige en zeer genuanceerde teksten. Als Tcheka zijn gitaar pakt en begint te zingen, kun je denken dat hij alleen muzikaal representatief is voor de eilandengroep Kaapverdië, of zijn geboorte-eiland Santiago - het meest geassocieerd (cultureel gezien) met Afrika.
Juist niet zelfs, hij gaat de luisteraar voor in het vreemde landschap - of soundscape - dat hij zelf bedacht. De muzikale kenmerken van Kaapverdië en Santiago komen erin voor, maar alleen in flitsen en moeilijk te vangen. De antropologische precisie en poëtische subtiliteiten van de verhalen die hij vertelt zijn niet te ontkennen. Of het nu gaat om een moment van humor, sensualiteit, mystiek of verdriet, de emotie in zijn stem is altijd "true-to-form".
De release van zijn eerste solo album 'Argui' (2002), verstevigde zijn reputatie als gitaarvirtuoos en als originele songwriter en het succes dwong Tcheka min of meer om zich fulltime op de muziek te storten. In 2005 kwam hij binnen in de prestigieuze Radio France International "Découverte Musiques du Monde" competitie die in Dakar (Senegal) werd georganiseerd en hij nam het op tegen een aantal grote artiesten in de hedendaagse Afrikaanse muziek. Hij keerde terug naar Kaapverdië met de eerste prijs. Het positief ontvangen 'Nu Monda' (2005) bracht hem echter pas in de stratosfeer van de wereldmuziek. Thuis en overzee werd sindsdien over hem gepraat als de echte pionier van Kaapverdische muziek.
Op zijn laatste album 'Lonji' (ver weg) experimenteert Tcheka nog een beetje door. Met de Braziliaanse akoestische rock-superster Lenine als producer, blijft Tcheka trouw aan zijn rijke akoestische akkoorden en Afro-Creoolse ritmes, terwijl hij er meer elektronische elementen in verwerkt en sfeerbepalende ‘sounds' die de tracks een frisse, futuristische gevoeligheid geven.
Het gevoel van koel water op de nieuwe versie van Primeru bes kin ba Cinema, de hitte en spanning van Língua Pretu [zwarte tong] en Ana Maria en de surrealistische sfeermuziek van Lonji bijvoorbeeld. De percussie is meer aanwezig op deze plaat - een ongewone botsing van Kaapverdische, West-Afrikaanse en Afro-Braziliaanse ritmes - die soms zacht en speels zijn en andere momenten onbeschaamd en donderend. Goed bewaard is echter de levendige lyriek van Tcheka's vocalen met de steeds aanwezige gevoeligheid en kwetsbaarheid.
Tcheka is zonder twijfel een jonge meester van een kunst die hij zelf heeft uitgevonden. Moeilijk in woorden te vatten. In tegenstelling tot de journalistieke opinie, is hij noch een modernist, noch een traditionalist en zijn muziek is bestand tegen welke categorisatie of vergelijking dan ook. Terwijl hij refereert aan verschillende Kaapverdische genres (batuku, funaná, finason, tabanka, morna en coladera), is Tcheka's muziek ook een druk kruispunt van Caribische, Braziliaanse en Afrikaanse pop en traditionele vormen, folk, jazz, blues, rock, literatuur, antropologie en film. Nooit gewoon "van Santiago", nooit gewoon Kaapverdisch en nooit gewoon muziek. Wat Tcheka laat horen is misschien wel een compleet nieuwe visie op wat het betekent om Creools te zijn in de tijd van globalisatie. Om een hybride product te zijn van de historische krachten van slavernij, kolonisatie en nationale onafhankelijkheid. Maar op hetzelfde moment ook diep geraakt te worden door post-moderne krachten; de groeiende onvermijdelijkheid van het reizen en transnationale ontmoetingen, de opkomst van nieuwe regimes van kennis, kunst en kapitalisme en de almaar groter wordende onafscheidelijkheid van technologie en de menselijke verbeeldingskracht.
Edward Akintola HubbardDepartment of Anthropology / Harvard University
TRACk BY TRACK
Da-m bu Mon [Give me your hand]
A young man travels from far away to meet his secret lover in a party, but, to his dismay, he finds that the girl is in the company of her entire family. From across the room, he admires her beauty and longs to kiss her and hold her hand, but cannot do so for fear of inciting her parents' wrath. He tries to signal to her with his eyes and hands, but the girl pretends not to see, and hides herself in the crowd. He is jealous and heartbroken.
Tcheka: acoustic guitar / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Victor Astorga: English horn / oboe; Siri: water / shaker / little pan / pasta drainer / tableware.
Ana Maria
Ana Maria complains to the authorities that stray cattle have entered her property. The authorities react swiftly and the cattle are impounded. The animals happen to belong to the (female) narrator of the story, and a bitter feud ensues between the two women. At the very moment the feud is about to become violent, however, Ana Maria spies a pistol partially concealed in the narrator's solada (a traditional waistband worn by women on the island of Santiago). In fear, she quickly reconciles with the narrator.
Tcheka: acoustic guitar / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Siri: tableware / xequerê / alfaia / snares; Tcheka, Hernani & Lenine: baking vocals.
Tadja Korbu [Scarecrow]
Just at the start of the rains every year in Cape Verde, entire communities take to the fields to plant corn and beans. Once the seeds are in the ground, children are then sent out to their individual family plots to be human scarecrows - to sit and protect the seeds from being eaten by birds. Each child is given food to take with him for the "scarecrow vigil," and in this song, a child carries his own food, but is tempted by the delicacies his friends have brought along (fried fish, cous-cous, etc.).
Tcheka: acoustic guitar / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Marçal: congas / batar / snare / caxixi / cuíca; Tcheka, Hernani & Lenine: backing vocals.
Lonji [Far away]
I live far, far away/the path by foot, is so far/farther than you can imagine/the only light I know is the stars/and when I was born my mother had nothing/my family had nothing/not even a cord to tie my navel/not even a piece of cloth in which to wrap me.
Lonji Tcheka: acoustic guitar / VG8 / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Celso Alvin: snare, repique de couro with pedal / caxixi / cymbals; Tcheka, Hernani & Lenine: backing vocals.
Tuti Santiagu
A farmer's son is about to be married. All is ready for the wedding day, and he is now counting on his father (whose name is Tuti Santiagu) to kill the many heads of cattle he has been fattening for the grand wedding feast.
Tcheka: acoustic guitar / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Toninho Ferragutti: accordion; Léo Reis: surdo / snare / alfaia / ganzá & xequerê.
Sabu
In Cape Verde, it is usually the job of children to run errands. In this story, a girl's mother sends her off to take food to her father who is toiling in the fields. As she carries the basket on her head, a strong wind blows it off and spills the food everywhere. The distraught girl runs to an old neighbor (Sabu) and begs her to plead her case at home to stave off a spanking.
Tcheka: acoustic guitar / VG8 / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Jessé Sadoc: trumpet; Léo Reis: congas / timbau / ganzá / effects.
Primeru bes kin ba Cinema [The first time I went to the Cinema]
A child sees moving pictures for the first time. It is a film that is projected onto the bare wall of a neighbor's house, the spectators all seated on the ground. The child describes the image of a man on the screen running with a gun in hand, a mean look on his face...the man approaches the camera's view and, in a close-up shot, he fires. Unable to distinguish reality from fantasy, the child falls backwards in terror and is pulled to safety under his mother's skirt.
Tcheka: acoustic guitar / VG8 / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Denílson Campos: projector noise.
Telemóvel [Cell phone]
A poor man advises his female suitor, just in case she may have ulterior motives, that his house has no television, sofa or computer, and that he owns no cell phone or car.
Tcheka: acoustic guitar / lead vocal; Lenine: acoustic guitar / vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Siri: ganzá / caxixi / snares / alfaia / sabath.
Fla Mantenha
A song about Cape Verdean manners - or, in this case, the lack thereof. An elderly man is extremely upset when a young woman greets him without removing her hat, as is customary when the young greet the elderly. He complains bitterly about the fact that she ought to know better, since she comes from a decent, well-respected family.
Tcheka: acoustic guitar / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar / VG8; Marçal: snare / ganzá / alfaia / pandeiro / triangle / bongo / effects.
Língua Pretu [Black Tongue]
The practice of witchcraft is widely feared all across Cape Verde. This song is a colorful portrait of the witch: a black tongue, with a long tail that bursts into flames, and the ability to transform into a black cat in the early morning hours.
Tcheka: acoustic guitar / VG8 / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Aldivas Ayres: trombone; Celso Alvin: drumhead / hubcap; Celso, Junior & Lenin: triangle.
Árgui [Get up]
One of Tcheka's few songs with a dialogue involving multiple speakers. A boy is awoken by his mother at the crack of dawn and told to get his machete, basket and cord, to mount his donkey and head out to chop firewood. In vain, the boy begs his mother to leave him be, since he is tired and sleepy and unable to go out to work so early in the morning by himself. He eventually sets out, and on his way, thankfully, a man offers help.
Tcheka: acoustic guitar / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Siri: tableware / shaker / xequerê / agogôs / alfaias / sabath / tablas / hi-hat / cymbals.
Sisterna [Well]
In Ribeira Tcharco - an area near Ribeira da Barca - a man has everything to ensure his success: he has an orchard, a trapiche (a mechanism to grind sugar-cane), a small grog (rum) distillery, and he has a well...but the one thing he does not have is the rain to fill it.
Tcheka: acoustic guitar / VG8 / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Junior Tostoi: rain recording.
Tenpul Nona, Negul Pinha [In the time of Nona, one refuses Pinha]
A man who has migrated from his hometown deep in the Santiago countryside one day receives gifts, a card and a special message from his relatives and friends: it is a Santiago proverb that translates "In the time of Nona, one refuses Pinha. In the time of Pinha, one refuses Nona" - now that he has found friendship elsewhere, he can afford to ignore his loved ones back home. The message has its intended effect: the man is filled with guilt and embarrassment.
Tcheka: acoustic guitar / VG8 / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Marçal: snare / telephone book with brushes / afoxé / congas / repique / glass bottle.
Tété Landin
A man pleads with his friend, Tété Landin, to take him home, since the night has fallen, and he is too drunk to make it there by himself. He explains that constant arguments with his wife drive him to spend entire days drinking his troubles away.
Tcheka: acoustic guitar / lead vocal; Hernani Almeida: acoustic guitar; Celso Alvin: snare (drumhead) / reco-reco / tantan case / surdo / cymbals.
All tracks are arranged by Hernani Almeida & Tcheka.
